Trong nhiều năm qua, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu nông sản ở dạng thô – giá rẻ, biên lợi nhuận thấp, dễ gặp rủi ro về mùa vụ, bảo quản và biến động giá cả. Tuy nhiên, xu hướng toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ: người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm nông nghiệp chế biến sẵn, tiện lợi, giữ được giá trị dinh dưỡng và có truy xuất rõ ràng. Chính điều này đã mở ra cánh cửa lớn cho Việt Nam thúc đẩy nông sản chế biến sâu, như một bước tiến tất yếu trong hành trình hội nhập và phát triển bền vững.
1. Nâng cao giá trị và sức cạnh tranh
So với xuất khẩu nông sản tươi, chế biến sâu mang lại giá trị cao hơn gấp 2–5 lần. Ví dụ, một ký xoài tươi bán ra với giá vài chục ngàn đồng, nhưng khi chế biến thành xoài sấy dẻo, mứt xoài, nước xoài đóng chai, giá trị có thể tăng gấp đôi hoặc hơn. Ngoài ra, các sản phẩm chế biến sâu còn có hạn sử dụng dài, dễ bảo quản và vận chuyển xa, đặc biệt phù hợp với thị trường châu Âu, Mỹ, Nhật Bản – những nơi có yêu cầu cao về chất lượng và quy chuẩn thực phẩm.
2. Phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại
Người tiêu dùng hiện nay không chỉ cần thực phẩm ngon, mà còn đòi hỏi sự tiện lợi, an toàn và thân thiện môi trường. Các sản phẩm như hạt điều rang muối, sữa hạt, trà trái cây, rau củ sấy giòn, nước ép cô đặc… được đóng gói đẹp, rõ ràng thông tin dinh dưỡng, dễ mang theo và sử dụng nhanh đang là xu hướng tiêu dùng mạnh mẽ.
Nông sản chế biến sâu giúp doanh nghiệp Việt đáp ứng đúng thị hiếu này, tăng khả năng cạnh tranh và xây dựng thương hiệu lâu dài.
3. Giảm phụ thuộc mùa vụ, chủ động nguồn cung
Vấn đề thường gặp khi xuất khẩu nông sản tươi là tình trạng dư thừa mùa vụ, ép giá, khó bảo quản, thậm chí bị trả hàng nếu gặp thời tiết xấu hoặc không đạt yêu cầu. Chế biến sâu là giải pháp giúp “giải cứu” nông sản, đồng thời chủ động lưu kho và cung ứng quanh năm cho đối tác quốc tế, không phụ thuộc vào mùa thu hoạch.
4. Dễ tiếp cận các thị trường khó tính
Các thị trường như EU, Hàn Quốc, Nhật Bản... có tiêu chuẩn rất cao về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, độ tươi mới và vệ sinh an toàn thực phẩm. Việc xuất khẩu nông sản chế biến sâu giúp vượt qua nhiều rào cản kỹ thuật, vì sản phẩm đã được xử lý đạt chuẩn, đóng gói đúng quy cách và kèm hồ sơ kiểm nghiệm đầy đủ (COA, HACCP, ISO…).
5. Động lực để chuyển đổi nền nông nghiệp bền vững
Chế biến sâu không chỉ là hướng đi kinh tế mà còn là đòn bẩy cho chuyển đổi nông nghiệp theo hướng hiện đại – từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất theo chuỗi, ứng dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc và liên kết vùng nguyên liệu. Điều này tạo tiền đề để Việt Nam phát triển nền nông nghiệp xanh, chất lượng cao và có thương hiệu riêng trên thị trường quốc tế.
